Przemierzając Rzeszowski Rynek nie każdy turysta zdaje sobie sprawę, że kilka metrów poniżej przebiega Podziemna Trasa Turystyczna. A w niej skrywają się tajemnice historii miasta. Warto tam zajrzeć, bo Rzeszowskie Piwnice otrzymały Złoty Certyfikat za Najlepszy Produkt Turystyczny Podkarpacia 2024.
Wiekowy Rzeszów
Rzeszów ulokowany został na prawie magdeburskim w 1354 roku przez Kazimierza Wielkiego. Miasto od początków swojego istnienia czerpało z lokalizacji i handlu między wschodem a południem Europy. Przecinające się szlaki kupieckie, liczne przywileje i jarmarki wpływały na intensywny rozwój miasta. By zaradzić potrzebom magazynowania towaru, przedsiębiorczy Rzeszowianie zmuszeni byli do drążenia piwnic i tuneli pod kamienicami oraz płytą Rynku. Stworzona w ten sposób sieć nieregularnych korytarzy i magazynów składała się z kilku poziomów, a różnica między nimi wynosiła nawet kilkadziesiąt metrów. Tunele drążono w miękkim lessie co znacznie ułatwiało prace. Konstrukcję wzmacniano, uzupełniając ją drewnem dębowym, murem ceglanym lub kamiennym.
Podziemne magazyny zapewniały przechowywanym towarom odpowiednią temperaturę oraz co ważne w tamtych czasach, chroniły przed złodziejami i pożarami. W czasie wojen, inwazji czy najazdów tatarskich, które miały miejsce przez wszystkie lata, piwnice służyły mieszkańcom jako schronienie. Najpłycej, pod powierzchnią Rynku znajdują się pozostałości domu mieszkalnego z okresu średniowiecza, w którym zachowały się fragmenty ceglanego sklepienia krzyżowo-żebrowego, portal i okno wykonane z kamienia oraz część oryginalnej posadzki. Jest to najstarsza, zachowana część miasta.
Rzeszowskie Piwnice
Rozwój Rzeszowa zahamowały wojny i zanik handlu, który nastąpił w XVII wieku. Z czasem na znaczeniu traciły również podziemne magazyny, coraz rzadziej używane i zapominane zapadały się lub umyślnie zasypywano je gruzem i ziemią. Piwnice znajdujące się najpłycej służyły podczas II wojny światowej za schronienie ukrywającym się Żydom, którzy zbiegli z rzeszowskiego getta. Ostatnie w użyciu pozostały tzw. „sklepy ziemne”, które funkcjonowały do lat siedemdziesiątych XX wieku.
Zapadanie się powierzchni i osiadanie zabytkowych kamienic przyspieszyła w latach sześćdziesiątych XX wieku przedostająca się do podłoża woda opadowa oraz nieszczelność sieci wodno-kanalizacyjnych. Skała lessowa, w której drążono podziemia traciła swoją stabilność, powodując zagrożenie dla Rynku i otaczających go kamienic.
Niedługo po tych wydarzeniach rozpoczęły się prace mające na celu renowacje i zabezpieczenie podziemi jak i całej zabudowy znajdującej się na powierzchni. Prace podzielone na cztery etapy, które trwały z przerwami do 2007 roku.
Zabezpieczone i odrestaurowane piwnice oraz korytarze udostępniono zwiedzającym w ramach Podziemnej Trasy Turystycznej „Rzeszowskie Piwnice”. Jej otwarcie miało miejsce w kwietniu 2001 roku. Pierwotnie trasa liczyła 213 metrów i składała się z 34 piwnic.
W latach 2006-2007 przystąpiono do projektu: „Realizacja II części Podziemnej Turystycznej wraz z rekonstrukcją płyty Rynku Staromiejskiego w Rzeszowie”, którego wartość wynosiła około 16 mln złotych. W ramach poczynionej inwestycji trasa wydłużyła się do 396 metrów. Udostępniono również kolejne pomieszczenia oraz wzbogacono ekspozycję. Rewitalizacji uległ również Rynek oraz wejście do trasy podziemnej.
Interaktywna Instytucja Kultury
To nie koniec atrakcji, które czekają turystów odwiedzającego rzeszowskie podziemia. W 2020 roku rozpoczęła się realizacja kolejnego projektu mającego na celu unowocześnienie jednego z najważniejszych rzeszowskich zabytków – „Rzeszowskie Piwnice - Interaktywna Instytucja Kultury".
Za 22 miliony złotych powstał zupełnie nowy produkt turystyczny - unikatowy w skali kraju. Wystawa wyposażona jest w interaktywne atrakcje, w tym projektory multimedialne, ekran mechatroniczny, wirtualną studnia, interaktywną posadzkę ledową, ścieżki tematyczne, strefy wpływające na nasze zmysły i emocje.
Dostępne są następujące ścieżki zwiedzania:
- Obrazy Historii
- Interaktywna Legenda
- Zwiedzanie dla osób z niepełnosprawnościami
- RZEka historii - zwiedzanie miasta z przewodnikiem (grupy zorganizowane)
- Oko na miasto - spacerowniki - EDYCJA 2024
- PRZED-PRZEWODNIK po Rzeszowskich Piwnicach
Wejście do Rzeszowskich Piwnic znajduje się pod sceną, ul. Rynek 26. Zwiedzanie odbywa się wyłącznie z przewodnikiem, w grupach do 20 osób. Ze względu na panujący chłód (około 10 C) zaleca się zabranie ciepłej odzieży. Przejście całej trawa około 60 minut. Uzgadnianie terminów zwiedzania najlepiej potwierdzić telefonicznie: +48 17 8754774