W okresie zaborów dar narodowy był najwyższym wyróżnieniem, jakiego mógł dostąpić twórca. Takim zaszczytem zostali uhonorowani: w 1900 roku  Henryk Sienkiewicz, a w 1903 roku – Maria Konopnicka. Rok wcześniej  poetka, pisarka, publicystka, dziennikarka, działaczka społeczna i patriotyczna obchodziła jubileusz 25-lecia pracy pisarskiej. Spośród zaproponowanych jej 36 miejsc Konopnicka wybrała malowniczo położony osiemnastowieczny dworek w Żarnowcu.

Pisarka zamieszkała w dworku wraz z przyjaciółką, malarką Marią Dulębianką. Wśród licznych gości odwiedzających Żarnowiec byli Henryk Sienkiewicz, Włodzimierz Tetmajer, Stanisław Wyspiański czy Lucjan Rydel. Pisarka spędzała tu miesiące wiosenne i letnie, oddając się twórczości pisarskiej oraz działalności społecznej i oświatowej. To w Żarnowcu w 1908 roku powstały słowa słynnej „Roty”, która wkrótce urosła do rangi drugiego hymnu narodowego.

Po śmierci pisarki w 1910 roku dworek odziedziczyły córki, które opiekowały się jej spuścizną. W 1956 roku ostatnia z nich, Zofia Mickiewiczowa przekazała narodowi polskiemu dwór w Żarnowcu wraz z wszystkimi pamiątkami po matce. Rok później powstało tam muzeum biograficzne, udostępnione zwiedzającym w 1960 roku.

Miejsce, w którym czas się zatrzymał

W Muzeum znajduje się bliska autentycznej ekspozycja wnętrz dworskich z wystrojem i wyposażeniem z okresu zamieszkiwania tam pisarki. Na parterze spotkamy pokoje reprezentacyjne i mieszkalne właścicielki oraz pomieszczenia kuchenne, na piętrze – pokoje i pracownię Marii Dulębianki z kolekcją obrazów jej autorstwa.

Zbiory Muzeum obejmują ponad 30 tysięcy obiektów z zakresu polskiej kultury literackiej XIX i XX wieku, w tym rękopisy utworów Marii Konopnickiej oraz listy poetki i wielu pisarzy polskich. Znajdziemy tu listy Elizy Orzeszkowej, Stefana Żeromskiego, Józefa Ignacego Kraszewskiego, Stanisława Przybyszewskiego.

Dworek w Żarnowcu skrywa w sobie także jedną z największych w Polsce kolekcji zabytkowych kałamarzy i przyborów piśmiennych. Część ekspozycji muzealnej znajduje się w Lamusie, dawnym spichlerzu odbudowanym na przełomie lat 80. i 90. XX wieku.

Festiwal w Żarnowcu

Na terenie Muzeum Marii Konopnickiej w Żarnowcu w pierwszy weekend września odbywa się festiwal, współorganizowany przez Muzeum oraz krośnieńskie Towarzystwo Operowe i Teatralne. W 2019 roku miała miejsce jego 15. edycja. Widzowie festiwalu uczestniczą w  spektaklach operowych, operetkowych i teatralnych. Wszystkie spektakle i koncerty odbywają się w naturalnej scenerii zabytkowego parku otaczającego żarnowiecki dwór.