Rządowy dokument „Kierunki Rozwoju Polityki Klastrowej w Polsce po 2020 roku” definiuje trzy typy. Klastry zalążkowe, wzrostowe i najprężniej działające zaliczane do Krajowych Klastrów Kluczowych. Różny jest zasięg ich odziaływania, od lokalnego i regionalnego do europejskiego i światowego.

W województwie podkarpackim reprezentowane są wszystkie trzy rodzaje. Te największe klastry związane są z inteligentnymi specjalizacjami regionu. Inicjatywy klastrowe powstały w branży lotniczej, informatycznej, ale też związanej z motoryzacją, odnawialnymi źródłami energii, turystką i zdrowiem, ujęte pod nazwą jakość życia.

Regionalna Strategia Innowacji Województwa Podkarpackiego zakłada wsparcie działalności klastrów, ponieważ ich rozwój aktywizuje gospodarczo region.

• Stowarzyszenie Grupy Przedsiębiorców Przemysłu Lotniczego Dolina Lotnicza w Rzeszowie

Klaster Dolina Lotnicza został założony w 2003 roku przez grupę 15 przedsiębiorstw z południowej i wschodniej Polski. Jest koordynowany przez Stowarzyszenie Dolina Lotnicza w Rzeszowie. Jako Krajowy Klaster Kluczowy, zrzesza około 200 podmiotów, w tym przedsiębiorstwa, uczelnie i ośrodki badawcze oraz dwie Agencje Rozwoju Regionalnego. Głównym celem Stowarzyszenia jest umocnienie roli Polski południowo-wschodniej jako jednego z wiodących w Europie ośrodków przemysłu lotniczego.
Klaster tworzą zarówno liderzy branży, m.in. MTU Aero Engines Polska czy Pratt and Whitney, jak i mniejsze przedsiębiorstwa. Te stają się częścią ekosystemu, produkując komponenty i świadcząc usługi. Jednym z atutów klastra jest internacjonalizacja, która umożliwia małym, często rodzinnym firmom ekspansje na rynki globalne. Realizowane jest to poprzez udział w międzynarodowych targach oraz organizowanie misji gospodarczych.
Klaster współpracuje z ośrodkami naukowymi i uczelniami w regionie oraz szkołami średnimi, dostosowując programy nauczania do potrzeb przemysłu lotniczego. Efektem pracy klastra jest m.in. powstanie dwóch Branżowych Centrów Umiejętności w Mielcu i Krośnie. Dolina Lotnicza korzysta ze środków europejskich i międzynarodowych wspierających innowacyjność i rozwój technologiczny.

• Klaster systemów bezzałogowych

Klaster Systemów Bezzałogowych, założony w 2015 roku, jest koordynowany przez Centrum Naukowo-Technologiczne Systemów Bezzałogowych w Rzeszowie. Zrzesza firmy produkujące drony, świadczące usługi z ich wykorzystaniem, a także firmy szkoleniowe. Członkami klastra są również Politechnika Rzeszowska, Uniwersytet Rzeszowski oraz Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego.

Członkowie klastra budują specjalistyczne drony wykorzystywane do coraz trudniejszych zadań. Te urządzenia znajdują zastosowanie w kolejnych branżach, począwszy od mediów, poprzez m.in. rolnictwo, leśnictwo, monitoring powietrza, ratownictwo górskie, kolej aż po obronność. Klaster koncentruje się na rozwijaniu innowacyjnych technologii, ponieważ realizowane projekty wymagają szerokiej wiedzy m.in. z zakresu oprogramowania, łączności, przesyłu danych, sztucznej inteligencji czy agroanalityki.

Klaster, poprzez edukację, promuje bezpieczne wykorzystanie dronów, a jego członkowie opiniują planowane zmiany przepisów. W lutym 2023 roku klaster rozszerzył swoje cele o technologie kosmiczne. Nawiązał też współpracę z międzynarodową organizacją UNIMOS Alliance, która realizuje projekty z udziałem firm, klastrów różnych branż i ośrodków naukowych.

• Klaster IT - Klaster Firm Informatycznych Polski Wschodniej

Klaster IT, założony w 2006 roku, jest koordynowany przez Stowarzyszenie Informatyka Podkarpacka. Jego głównym celem jest reprezentowanie interesów członków w kontaktach z władzami oraz stworzenie platformy współpracy dla firm IT. Klaster zrzesza około 130 firm z Podkarpacia i innych regionów Polski.

Jego działania obejmują organizację konferencji, kongresów IT oraz misji gospodarczych. Współpracuje także z uczelniami, co zaowocowało m.in. wprowadzeniem studiów dualnych w Wyższej Szkole Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie. Studenci łączą naukę z pracą w firmach należących do klastra, co sprzyja ich praktycznemu kształceniu. Członkowie klastra zabiegali o to, by informatyka znalazła się wśród inteligentnych specjalizacji regionu. Ich zdaniem otwiera to nowe możliwości rozwoju branży IT. Taki status zwiększa też szanse na pozyskanie unijnych oraz rządowych dotacji, a także wsparcia ze strony samorządu województwa.

• Polska Grupa Motoryzacyjna

Polska Grupa Motoryzacyjna (PGM) powstała w 2016 roku na Podkarpaciu. Obecnie jest ogólnopolskim stowarzyszeniem i klastrem zrzeszającym wyłącznie krajowych producentów części i komponentów do pojazdów. Misją PGM jest wspieranie rozwoju przedsiębiorstw przemysłu motoryzacyjnego w Polsce.

PGM zrzesza ponad 80 polskich fabryk i firm inżynierskich, które dostarczają różnorodne części do produkcji nowych pojazdów oraz części zamiennych i akcesoriów do pojazdów używanych. Zrzeszone firmy oferują szeroki zakres produktów, w tym: filtry, elementy zawieszenia i układu hamulcowego, części silnikowe, elektronikę, oświetlenie, fotele, oleje, lakiery, chemię, a także elementy z tworzyw sztucznych i metalu oraz tkaniny.

Stowarzyszenie ułatwia swoim członkom nawiązywanie współpracy z potencjalnymi partnerami biznesowymi, animuje współpracę pomiędzy firmami, organizuje grupy zakupowe, szkolenia, misje gospodarcze za granicą, wspólne stoiska targowe oraz konferencje i warsztaty.

PGM współpracuje z Siecią Badawczą ŁUKASIEWICZ, jest członkiem Europejskiego Zrzeszenia Klastrów Motoryzacyjnych (EACN) oraz Związku Pracodawców „Klastry Polskie”. Od 2019 roku, Klaster Polska Grupa Motoryzacyjna posiada status Krajowego Klastra Kluczowego, przyznawany przez Ministerstwo Rozwoju organizacjom o kluczowym wpływie na polską gospodarkę. PGM otrzymał także wyróżnienie „Odznaka Doskonałości w Zarządzaniu Klastrem” od Europejskiego Sekretariatu ds. Analiz Klastrów.

• Wschodni Sojusz Motoryzacyjny

Stowarzyszenie Wschodni Sojusz Motoryzacyjny (East Automotive Alliance) zostało założone w 2015 roku w Tarnobrzegu. Klaster zrzesza obecnie 37 członków, w tym firmy motoryzacyjne, uczelnie wyższe, średnie szkoły techniczne oraz instytucje otoczenia biznesu. Jego wizerunkowym elementem jest model „Samochodu Podkarpacia” – realistyczna konstrukcja pojazdu zbudowanego z elementów produkowanych przez przedsiębiorstwa zlokalizowane na terenie województwa.

Celem Stowarzyszenia jest ochrona interesów przedsiębiorstw branży motoryzacyjnej, tworzenie warunków sprzyjających ich rozwojowi oraz promocja Podkarpacia jako regionu wspierającego innowacyjność przemysłu motoryzacyjnego. Klaster dba o systematyczny rozwój branży poprzez organizację tematycznych think tanków. Obecnie funkcjonuje ich 11, a zajmują się m.in. bezpieczeństwem pracy czy jakością produktów. Spotkania te umożliwiają opracowanie projektów i wdrażanie innowacyjnych rozwiązań, podnosząc kulturę technologiczną i organizacyjną członków. Wschodni Sojusz Motoryzacyjny organizuje również misje gospodarcze i wyjazdy studyjne dla firm.

Klaster, korzystając ze środków unijnych, uczestniczy w międzynarodowych, krajowych i regionalnych programach dotyczących współpracy biznesu i edukacji. Odpowiadając na potrzeby rynku pracy, WSM realizuje programy w dziedzinie edukacji, takie jak Podkarpacka Akademia Motoryzacji – Innowacyjne Szkolnictwo Zawodowe (PAMISZ). Jego efektem jest modyfikacja programów nauczania, szkolenia nauczycieli oraz staże dla uczniów i nauczycieli w firmach członkowskich.

Klaster należy do międzynarodowych stowarzyszeń, takich jak EACN (Europejska Sieć Klastrów Motoryzacyjnych) i ASA (Sojusz na rzecz Kompetencji w branży Automotive). Stowarzyszenie WSM wspiera małe i średnie przedsiębiorstwa w obszarach takich jak: elastyczność procesów produkcyjnych, robotyzacja, sztuczna inteligencja oraz Przemysł 4.0.

Warto dodać, że klaster prowadzi także działalność gospodarczą. Wspólnie z Tarnobrzeską Agencją Rozwoju Regionalnego jest operatorem Tarnobrzeskiego Parku Przemysłowo-Technologicznego. Projekt ten umożliwia firmom dostęp do nowoczesnej infrastruktury oraz wsparcie w prowadzeniu ich działalności. 

• Stowarzyszenie Podkarpacki Klaster Zdrowia i Profilaktyki

Stowarzyszenie zostało utworzone w styczniu 2021 roku z inicjatywy lekarzy, naukowców oraz pracowników ochrony zdrowia. Obecnie zrzesza firmy produkcyjne, uczelnie, instytucje publiczne i organizacje pozarządowe. Klaster liczy 16 członków i koncentruje się na tworzeniu programów profilaktycznych, rozwijaniu szybkiej diagnostyki oraz nowoczesnych form leczenia,
z wykorzystaniem sztucznej inteligencji. Klaster angażuje się także w działalność naukowo-badawczą, edukacyjną i szkoleniową.

Flagowym projektem jest Podkarpacki Parasol Prozdrowotny. Zrealizowane zostały takie inicjatywy, jak podnoszenie umiejętności cyfrowych seniorów związanych z ochroną zdrowia.
Inny projekt, „Zapytaj swojego onkologa", to poradnik oferujący odpowiedzi na pytania nurtujące pacjentów onkologicznych. Realizowane są też projekty skoncentrowane na uzależnieniach behawioralnych oraz promocji aktywnego, a nie psychoaktywnego stylu życia. Kolejnym zadaniem klastra jest wdrożenie szerokiego programu szczepień przeciwko wirusowi HPV na terenie województwa podkarpackiego.

• Klaster Podkarpackie Smaki

Klaster Podkarpackie Smaki, założony w styczniu 2013 roku, zrzesza ponad 50 członków i jest animowany przez Stowarzyszenie „Pro Carpathia”. Tworzą go wytwórcy produktów tradycyjnych, regionalnych, lokalnych i ekologicznych, większość to mikro przedsiębiorcy. Klaster powstał jako platforma współpracy, wymiany doświadczeń i dobrych praktyk, ale też wzajemnych inspiracji. Organizuje konferencje i szkolenia „szyte na miarę”, pod potrzeby członków, np. poświęcone wprowadzanym w życie przepisom, certyfikatom czy sukcesji firm.

Kolejnym celem klastra jest promocja podkarpackich produktów poprzez udział w targach regionalnych i ogólnopolskich, a także organizowanie wspólnych kampanii reklamowych.

Członkowie klastra korzystają ze wsparcia w pozyskiwaniu środków na rozwój działalności. Klaster stworzył też Szlak Kulinarny Podkarpackie Smaki zrzeszający obiekty gastronomiczne. Każdy z nich oferuje w swoim menu m.in. potrawy regionalne lub tradycyjne.